Σχόλια γύρω από την τύχη (και) της παιδείας στην εποχή της πανδηµίας

Στον υπότιτλο θα µπορούσαµε να έχουµε παραλείψει το «και», όµως δεν γίνεται να σκεφτούµε τα όσα συµβαίνουν στον χώρο της παιδείας ξέχωρα από το υπόλοιπο κλίµα και τις αποφάσεις που παίρνονται για τις ζωές µας, τους τελευταίους µήνες. Όπως και αλλού έτσι και στην παιδεία η κυβέρνηση έδειξε από την αρχή την πρόθεσή της για αναδιάρθρωση, ώστε να πετάξει ό,τι την ενοχλεί και να εισάγει ό,τι βολεύει αυτήν και τους χορηγούς της. Συνεχίζοντας έτσι µια παράδοση δεκαετιών στον τόπο µας, όπου κάθε νέα κυβέρνηση εφαρµόζει το δικό της πρόγραµµα στις τρεις βαθµίδες της εκπαίδευσης, το οποίο τις περισσότερες φορές ικανοποιεί οικονοµικά και πολιτικά συµφέροντα παρά τους µαθητές που χρησιµεύουν σαν πειραµατόζωα.

​

Στο παρόν άρθρο λοιπόν θα δούµε πώς η παρούσα κυβέρνηση (δεν) οργάνωσε τους τοµείς της παιδείας την περίοδο της πανδηµίας του νέου κορωνοϊού SARS-Cov-2. Θα ασχοληθούµε επίσης και µε τις αλλαγές που προωθήθηκαν γενικά στην εκπαίδευση, οι οποίες θα εφαρµόζονταν ανεξάρτητα από τη συγκυρία του ιού στη ζωή µας.

​

Ήταν κάπου στα µέσα του Μάρτη, όταν ένα απόγευµα δόθηκε η εντολή να κλείσουν αιφνιδιαστικά τα σχολεία, λόγω εξάπλωσης της πανδηµίας. Το Υπουργείο Παιδείας καθυστέρησε χαρακτηριστικά να δώσει οδηγίες και εργαλεία στους δασκάλους και καθηγητές των δηµοσίων σχολείων, οι οποίοι κινήθηκαν κατά βούληση και... κατά δυνατότητα, µε αποτέλεσµα να υπάρχει µεγάλη διαφορά στην παρεχόµενη εκπαίδευση από σχολείο σε σχολείο, ακόµα και από τάξη σε τάξη. Από την άλλη τα ιδιωτικά σχολεία άρχισαν έναν ανταγωνιστικό αγώνα δρόµου για το ποιο θα παρέχει τον πιο εντυπωσιακό τρόπο εκπαίδευσης και µε τα πιο αναβαθµισµένα ηλεκτρονικά µέσα. Περνώντας από την αποστολή e-mail στη χρήση διάφορων ηλεκτρονικών εργαλείων και υπηρεσιών, όπως οι πλατφόρµες επικοινωνίας, κατέληξαν έπειτα από µερικές ηµέρες ή εβδοµάδες στα καθηµερινά τηλεµαθήµατα.

​

Όταν έληξε η πρώτη αυστηρή περίοδος του lockdown, τα δηµόσια σχολεία άνοιξαν λειτουργώντας για τους µισούς µαθητές τη µία µέρα και για τους άλλους µισούς την άλλη. Την ίδια στιγµή στα ιδιωτικά σχολεία τη «νεκρή µέρα», τα παιδιά έκαναν τηλεµάθηµα και προχωρούσαν κανονικά στην ύλη. Να σηµειώσουµε ότι κάποια ιδιωτικά εκµεταλλεύτηκαν την άδεια χρήσης κάµερας στην τάξη και πρόβαλλαν το µάθηµα σε πλατφόρµα απ' όπου µπορούσαν να συµµετέχουν τα µισά παιδιά που έλειπαν από την τάξη µέρα παρά µέρα.

​

Αξιοσηµείωτη είναι επίσης η απίστευτη οδηγία του Υπουργείου, το οποίο µε κλειστά τα σχολεία λίγο πριν το Πάσχα, επέτρεψε να προχωρήσουν την ύλη όσοι δάσκαλοι και καθηγητές το επιθυµούσαν. Επαναλαµβάνουµε ότι τα ιδιωτικά έκαναν καθηµερινά τηλεµαθήµατα, ενώ τα περισσότερα δηµόσια σχολεία και σπίτια παιδιών δεν είχαν ακόµα τον απαραίτητο εξοπλισµό για ηλεκτρονικά µαθήµατα. Το Υπουργείο ποτέ δεν ασχολήθηκε µε αυτές τις ελλείψεις. Με αυτό τον τρόπο απέδειξε ότι η παροχή καλύτερης ποιότητας και µεγαλύτερης ποσότητας εκπαιδευτικής ύλης στα παιδιά των ιδιωτικών σχολείων δεν είναι κάτι που το ενοχλεί, αλλά ίσα-ίσα το ενισχύει κιόλας. [1]

Ο λόγος στα ίδια τα άτοµα της σχολικής ζωής.

Θέλοντας να ακούσουµε και τους ίδιους τους εµπλεκόµενους στα των σχολείων, µιλήσαµε αρχικά µε µία µαθήτρια δηµοτικού και τον γονιό της, αλλά και µε έναν µαθητή γυµνασίου, και οι δύο από δηµόσια σχολεία. Αυτό που µας µετέφεραν είναι ότι µε το που έκλεισε το σχολείο τον Μάρτιο υπήρξε ένα νεκρό διάστηµα που οι δάσκαλοι και οι καθηγητές δεν έκαναν τίποτα, περιµένοντας να καταλάβουν τι συµβαίνει. Αφού πέρασε µία βδοµάδα, κάποιοι από τους δασκάλους έστελναν e-mail µε εργασίες. Στη συνέχεια οι περισσότεροι προσπαθούσαν να χρησιµοποιήσουν την πλατφόρµα e-class του Υπουργείου, αλλά τόσο οι δάσκαλοι όσο και οι µαθητές δεν µπορούσαν στη διάρκεια της ηµέρας να ανεβάσουν ή να κατεβάσουν αρχεία. Η µόνη ώρα που ήταν εφικτό να ανεβάσει ή να κατεβάσει κανείς υλικό από την πλατφόρµα ήταν από τη 1 το βράδυ µέχρι τις 7 το πρωί. Ο γονιός µας ανέφερε ότι είχε τύχει να βάλει ξυπνητήρι στις 4 τα ξηµερώµατα για να κατεβάσει κάτι για την κόρη του, και ήξερε ότι το ίδιο έκανε καθηµερινά και η δασκάλα.

​

Ο µαθητής γυµνασίου ξεκίνησε µε κάποιους καθηγητές τηλεµαθήµατα, µία βδοµάδα αφού έκλεισαν τα σχολεία. Τα περισσότερα γίνονταν στο Webex (πλατφόρµα που πρότεινε το Υπουργείο), αλλά κάποιοι έκαναν και σε άλλες πλατφόρµες, στις οποίες είχαν ήδη προσωπικό λογαριασµό. Το διάστηµα µε καλό σήµα και για τον καθηγητή και για τον µαθητή ήταν µικρό. Όποτε γινόταν µάθηµα ο µαθητής έκλεινε την κάµερα για τον εαυτό του, όπως και οι συµµαθητές του και απλά άκουγε όσα έλεγε ο καθηγητής χωρίς ουσιαστικά να τον... ακούει, πόσο µάλλον να µαθαίνει και κάτι. Ήταν η κατάσταση... ραδιοφωνάκι που αναφέραµε και παραπάνω. Το µάθηµα απευθυνόταν σε πάνω από 100 παιδιά, δηλαδή σε όλη τη Β' γυµνασίου και όχι µόνο στο τµήµα του. Επίσης όλοι/ες τόνισαν τις δυσκολίες που αντιµετώπισαν στο σπίτι τους µε τα ηλεκτρονικά µέσα. Ο µαθητής γυµνασίου αγόρασε νέο υπολογιστή και ενισχυτικά σήµατος. Οι γονείς του έκαναν απίθανες πατέντες, ώστε να µπορούν να έχουν ταυτόχρονα τις πρωινές ώρες καλό σήµα στο διαδίκτυο ο ίδιος, η µητέρα και ο αδερφός του.

​

Για την περίοδο που άνοιξαν τα σχολεία και λειτουργούσαν µέρα παρά µέρα, η κοινή αίσθηση που µας µεταφέρθηκε από γονείς και µαθητές ήταν ότι ουσιαστικά δεν ξαναβρέθηκε ποτέ το νήµα της εκπαιδευτικής διαδικασίας, ως το τέλος της χρονιάς. Τόσο η µαθήτρια δηµοτικού, όσο και ο µαθητής γυµνασίου δεν κατάφεραν µέχρι τα τέλη του Ιούνη να ξαναβρούν τον σχολικό τους ρυθµό, ενώ παράλληλα αποµακρύνθηκαν από τους συµµαθητές τους. Χαρακτηριστικά, ο µαθητής του γυµνασίου µας είπε: «Οι γονείς των φίλων µου δεν τους άφηναν να βρεθούµε ούτε έξω. Οπότε τι να έκανα όλη µέρα; Έπαιζα παιχνίδια στον υπολογιστή για να µιλάω τουλάχιστον µε τους φίλους µου από εκεί».

​

Για την τελευταία περίοδο από τον Σεπτέµβρη µέχρι σήµερα, τα παιδιά σχολίασαν τις υπερµεγέθεις µάσκες που έλαβαν από το Υπουργείο και τις δυσκολίες που έχει το µάθηµα φορώντας µάσκα. Ο µαθητής γυµνασίου είναι σε τµήµα όπου υπήρξε κρούσµα και κάνει τηλεµάθηµα από το σπίτι. Μας είπε ότι ούτε τώρα είναι καλό το σήµα (άλλες φορές το δικό του και άλλες φορές της πλατφόρµας) και έτσι πρακτικά µάθηµα δεν γίνεται. Πολλοί καθηγητές δε, απειλούν τα παιδιά µε απουσία τη στιγµή που αυτά, χωρίς καλό σήµα, παλεύουν να συνδεθούν αλλά δεν µπορούν.

Αλλαγές στην εκπαίδευση: Νόµοι σε τρείς δόσεις

Τα νοµοσχέδια αναδιάρθρωσης του εκπαιδευτικού συστήµατος και το προµοτάρισµα της ιδιωτικής εκπαίδευσης

Τον Ιανουάριο, ίσως δεν είχαµε ιδέα για το τι θα ακολουθήσει. Είναι η πρώτη φορά που η κυβέρνηση στη θητεία της καταθέτει νόµο για την παιδεία και το κάνει εξισώνοντας τα πτυχία των ιδιωτικών πανεπιστηµίων µε αυτά των δηµοσίων, χωρίς να χρειάζεται κάποια κρατική αναγνώριση αυτών, όπως συνέβαινε µέχρι τότε. Άµεση συνέπεια που αφορά την εκπαίδευση είναι ότι στα δηµόσια σχολεία θα έχουν πλέον ισάξιο δικαίωµα να διδάξουν απόφοιτοι ιδιωτικών σχολών, οι οποίοι δεν χρειάζεται να έχουν πλέον κρατική εποπτεία. Το κίνητρο του νοµοθέτη είναι η απελευθέρωση άρα η ενίσχυση της αγοράς πτυχίων, τοµέας ιδιαίτερα κερδοφόρος για διεθνή και εγχώρια πανεπιστήµια και ΙΕΚ. Ο ανταγωνισµός ενισχύεται και οι κοινωνικές ανισότητες στην εκπαίδευση γίνονται ακόµα πιο έντονες. Η εκπαίδευση έρχεται ένα ακόµα βήµα πιο κοντά στη σφαίρα του ιδιωτικού, ενώ αποµακρύνεται από αυτήν του δηµοσίου. Οι ιδιοκτήτες των ιδιωτικών κολεγίων τρίβουν τα χέρια τους, ικανοποιηµένοι από τους πολιτικούς εντολοδόχους τους.

​

Η επόµενη φάση που η κυβέρνηση πέρασε νόµους για την εκπαίδευση ήταν εν µέσω lockdown (δεν υπήρχε καµία δυνατότητα δηµόσιου διαλόγου και αντιδράσεων) µε το πολυνοµοσχέδιο που ψήφισε και για τις τρεις βαθµίδες εκπαίδευσης (νηπιαγωγείο/δηµοτικό, γυµνάσιο/λύκειο και πανεπιστήµιο). Κάποια από τα µέτρα που προτάθηκαν τελικά πάρθηκαν πίσω µετά από έντονες (διαδικτυακές) αντιδράσεις, όµως θα τα αναφέρουµε γιατί έχει αξία να ξέρουµε τι έχουν µέσα τους αυτά τα πολυσχιδή µυαλά, πέρα εκεί µακριά (από την κοινωνία), στο Υπουργείο Παιδείας.

​

Το νοµοσχέδιο λοιπόν έβαλε αγγλικά στο νηπιαγωγείο, προσπάθησε να αυξήσει τους µαθητές και τις µαθήτριες ανά τµήµα στο νηπιαγωγείο και το δηµοτικό, ορίζοντας τον ελάχιστο αριθµό και αυξάνοντας τον ανώτατο. Είναι αλήθεια εντυπωσιακό, το πώς οι υπεύθυνοι για την παιδεία προσπαθούν να µας πείσουν ότι το τελευταίο που τους νοιάζει µε τους νόµους που βγάζουν είναι οι µαθητές. Δεν µπορούµε να σκεφτούµε τίποτε διαφορετικό όταν τους ακούµε στην καρδιά της πανδηµίας, που η λύση είναι προφανώς να φτιαχτούν µικρότερα τµήµατα ώστε να τηρούνται οι αποστάσεις, αυτοί να νοµοθετούν για µεγαλύτερο αριθµό µαθητών ανά τµήµα (το ανώτατο όριο µαθητών ανά τάξη από 22 πήγε στους 24+2 στο δηµοτικό, αυξάνοντας ταυτόχρονα και το κατώτατο όριο µαθητών από 12 σε 16 και σε κάποιες περιπτώσεις σε 20! Ανάλογες αυξήσεις έγιναν και στο νηπιαγωγείο). Έπειτα επανέφερε την αναφορά της διαγωγής στο απολυτήριο του λυκείου, όπως και την τράπεζα θεµάτων που κάνει πιο απαιτητικές τις πανελλαδικές εξετάσεις στο τέλος της χρονιάς, µεγαλώνοντας την ψαλίδα ανάµεσα σε όσους/ες έχουν τη δυνατότητα να πληρώνουν φροντιστήριο και σε όσους/ες δυσκολεύονται. Εισήγαγε στη λειτουργία των σχολείων χορηγούς και κονδύλια από τους δήµους, µε αποτέλεσµα τη διαµόρφωση πάλι ταξικά οργανωµένων σχολείων. Προσπάθησε να αποβάλλει από τα ΕΠΑΛ (επαγγελµατικά λύκεια) όσους είναι άνω των 17, σπρώχνοντας πολύ κόσµο στα ιδιωτικά ΙΕΚ, όµως ούτε αυτό τους βγήκε και το απέσυραν, όπως και τις εσωτερικές εξετάσεις στα πρότυπα σχολεία για να µετατραπούν σε ακόµα πιο «άριστα». Τέλος έβγαλε την Κοινωνιολογία, ως µάθηµα, από τις εισαγωγικές εξετάσεις για το πανεπιστήµιο σώζοντας έτσι, όπως µας ενηµέρωσε Υπουργός της κυβέρνησης, τα παιδιά από τον ιό του... µαρξισµού!

​

Το τρίτο νοµοσχέδιο που έχει να κάνει µε την παιδεία ψηφίστηκε στην καρδιά των διακοπών, στα τέλη του Ιούλη και αφορά την ιδιωτική εκπαίδευση. Προφανώς το βγάζουνε το ψωµί τους οι κύριοι του Υπουργείου Παιδείας, όντας τόσο αποτελεσµατικοί στο πώς και πότε να περνάνε τα νοµοσχέδια που ορίζουν την εκπαιδευτική ζωή χιλιάδων µαθητών, φοιτητών, δασκάλων και καθηγητών. Το νοµοσχέδιο αυτό λοιπόν έδωσε στους ιδιοκτήτες των ιδιωτικών σχολείων την πολυπόθητη ευελιξία που διακαώς επιθυµούσαν. Η εύηχη αυτή λέξη στην πρακτική της εφαρµογή δεν περιέχει, φυσικά, εκπαιδευτικά οφέλη για τους µαθητές παρά µόνο οικονοµικά κέρδη για τους ιδιοκτήτες. Συγκεκριµένα τους δίνει το δικαίωµα να χρησιµοποιούν τους εκπαιδευτικούς τους σε απογευµατινές δράσεις, χωρίς την επίβλεψη του Υπουργείου Παιδείας. Με αυτόν τον τρόπο µεταφέρει τους εκπαιδευτικούς, γι’ αυτές τις απογευµατινές δράσεις, στο Υπουργείο Εργασίας, µετατρέποντάς τους έτσι σε ανειδίκευτους υπάλληλους στερώντας τους σειρά δικαιωµάτων που είχαν κατοχυρωθεί τις τελευταίες 4 δεκαετίες. Απελευθερώνει τις απολύσεις, αφού µέχρι τώρα ένας σχολάρχης (ιδιοκτήτης σχολείου) δεν µπορούσε να απολύσει κάποιον χωρίς επίσηµο λόγο και αν συνέβαινε αυτό έπρεπε να περάσει από επιτροπή εκπαιδευτικών. Το νοµοσχέδιο δίνει τη δυνατότητα στους ιδιοκτήτες να µετατρέψουν τη σύµβαση οποιουδήποτε εκπαιδευτικού σε µερικής απασχόλησης και… µερικού µισθού. Πρακτικά αυτό σηµαίνει µεγάλα κέρδη για τους σχολάρχες, οι οποίοι θα µπορούν να απολύουν ή να απασχολούν, µερικώς, παλαιότερους εργαζόµενους και να προσλαµβάνουν νεότερους, που θα τους κοστίζουν πολύ φθηνότερα (νόµος Αρβανιτόπουλου, 2013). Αξίζει να σηµειώσουµε εδώ ότι την εποµένη της ψήφισης του νοµοσχεδίου (29/7/2020), οι σχολάρχες έβγαλαν ανακοίνωση µε τίτλο: «Ηµέρα ελευθερίας!» Είναι µάλλον το ευχαριστώ στη δοσοληψία µε την κυβέρνηση, αφού 20 ηµέρες πριν είχε γίνει γνωστό ότι το κόµµα που κυβερνάει είχε δεχτεί χορηγίες από ιδιωτικά σχολεία, για τη στήριξη της προεκλογικής του καµπάνιας (βλ.: Α. Ανδριτσάκη, Ιδιωτικά σχολεία, χρηµατοδότες της ΝΔ, Εφηµερίδα των Συντακτών, 9/7/2020).

Και τι καταλάβαµε;

Προσπαθήσαµε να δώσουµε µια σφαιρική εικόνα για όσα έκανε και για όσα δεν έκανε το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευµάτων (όνοµα και πράµα!!) την προηγούµενη χρονιά, που ήταν η πρώτη της παρούσας κυβέρνησης και κατά τη διάρκεια αυτής, που έφερε την πανδηµία στις ζωές µας. Το άρθρο µας το γράψαµε πριν από το Φθινοπωρινό lockdown του Νοεµβρίου, στο οποίο έκλεισαν πρώτα τα γυµνάσια και τα λύκεια και ακολούθησαν µετά από 2 εβδοµάδες τα δηµοτικά. Πάλι προβλήµατα µε την πλατφόρµα Webex και τα παιδιά µε τους γονείς τους, να περιµένουν πότε θα τους επιτρέψει το σύστηµα να συνδεθούν ώστε να µπορέσουν να κάνουν µάθηµα. Ήδη χάνονται µέρες µαθηµάτων σε ένα µοντέλο σχολείου, στο οποίο για να συµµετέχει κανείς χρειάζεται να έχει άψογο τεχνικό εξοπλισµό και την πιο γρήγορη σύνδεση στο διαδίκτυο. Το αποτέλεσµα είναι τα ιδιωτικά σχολεία να τρέχουν και πάλι κανονικά και τα δηµόσια να έχουν πατήσει φρένο, ταλαιπωρώντας γονείς, παιδιά και εκπαιδευτικούς.

Μέσα από όσα διαβάσαµε και συζητήσαµε, συνειδητοποιήσαµε πόσο διαφορετικές γίνονται οι παιδαγωγικές διαδικασίες, όταν ανάµεσα στους µαθητές και τους δασκάλους, αλλά και µεταξύ των µαθητών µπαίνει η οθόνη. Το διαδικτυακό µάθηµα γίνεται ένα µονόπλευρο δασκαλοκεντρικό µάθηµα, στο οποίο δεν έχουν όλοι και όλες ίση πρόσβαση. Παύει κάθε ζωντανή διάδραση, στοιχείο ζωτικό για τη µάθηση την ίδια, αλλά και την ψυχοκοινωνική ανάπτυξη του νέου ατόµου. Ακόµα και στα πανεπιστήµια, παύουν οι ζωντανές διεργασίες, µε αποτέλεσµα να υποβαθµίζονται οι γνωστικές και ερευνητικές λειτουργίες που συµβαίνουν εκεί, µαζί µε τις σχέσεις ανάµεσα στους/στις εµπλεκόµενους φοιτητές/τριες και τους καθηγητές / τριες. Το κάθε µάθηµα που γίνεται εµπεριέχει τις σχέσεις. Και άριστα µαθήµατα θεωρούµε αυτά που δόθηκαν εντός των καταλήψεων, τις 7 µε 10 µέρες που διήρκησαν. Μία κατάληψη δηµιουργεί µία κοινότητα που αυτοοργανώνεται (βασικός µαθησιακός στόχος για τους µαθητές όλων των βαθµίδων εκπαίδευσης), χτίζει σχέσεις αλληλεγγύης και παρεµβαίνει ενεργητικά και δηµιουργικά στα πράγµατα, που ορίζουν τις ζωές των συµµετεχόντων. Οι µαθητές/τριες ζυµώνονται µέσα από αµεσοδηµοκρατικές διαδικασίες, πραγµατοποιείται κοινώς το ουσιαστικότερο µάθηµα αγωγής του πολίτη που θα µπορούσε να συµβεί. Και απέναντί τους η κυρία Υπουργός της Παιδείας αυτών των µαθητών, αντί να συµβουλευτεί τα παιδιά για το πώς αυτοοργανώθηκαν, πώς έλαβαν τις αποφάσεις τους, αλλά και τον τρόπο που τις υλοποίησαν επέλεξε να απαντήσει µε εξορία και τιµωρία για όσους/ες είχαν το θάρρος να υπερασπιστούν τη νεανική ζωή τους, η οποία συνεχώς υποτιµάται.

​

Επιπρόσθετα διαπιστώνουµε τεράστιο οίστρο στη δηµιουργία νέων νόµων και στην εφαρµογή µιας ακραίας νεοφιλελεύθερης πολιτικής, που οι αποφάσεις για την τύχη της εκπαίδευσης των νέων ατόµων της κοινωνίας θα λαµβάνονται µε βάσει οικονοµικά κριτήρια και την πειθάρχηση σε συντηρητικά πρότυπα ζωής. Η ανάθεση µεγάλων έργων (π.χ. τηλεκπαίδευση) που αφορούν τεράστιο κοµµάτι της κοινωνίας (µαθητές, γονείς, εκπαιδευτικούς) σε ιδιωτικές εταιρείες τύπου Webex, µε ό,τι µπορεί να σηµαίνει αυτό, γίνεται µε µεγάλη ευκολία: διαχείριση έκτακτων συνθηκών από ειδικούς που έχουν έτοιµες λύσεις, µετατόπιση της ευθύνης λειτουργίας σε αυτούς καθώς και τη διαχείριση προσωπικών δεδοµένων από ιδιωτικές εταιρείες (όπως συµβαίνει στον τοµέα της υγείας). Την καραµέλα της ατοµικής ευθύνης, όπως και στην υγεία, η κυβέρνηση τη µοίρασε και στους µαθητές/τριες µε τη µόνη απόφαση που πήρε για να τους προστατέψει, τη µάσκα. Καµία ευθύνη για την ίδια την κυβέρνηση η οποία δεν µείωσε τους µαθητές ανά τµήµα, αλλά αντίθετα τους αύξησε. Δεν οργάνωσε την τηλεκπαίδευση την άνοιξη αλλά ούτε και τώρα το φθινόπωρο για τα τµήµατα που κλείνουν, δεν έδωσε ποιοτικές οδηγίες ή έστω τη δυνατότητα στους εκπαιδευτικούς να έχουν εργαλεία για ένα διαφορετικό µάθηµα σε τέτοιες δύσκολες συνθήκες και κυρίως δεν έδωσε τα τεχνικά µέσα που χρειάζονται για να µπορεί να συµβεί µάθηµα εξ αποστάσεως, ούτε στα παιδιά ούτε στους εκπαιδευτικούς τους. Η ταξική ψαλίδα (και) στα σχολεία της χώρας έχει τερµατίσει, δεν ανοίγει άλλο. Το µήνυµα που λαµβάνουµε, από τις κυρίες και τους κύριους που ορίζουν τις ζωές των µικρών παιδιών, είναι κάντε υποµονή και κρατήστε την αναπνοή σας. Το µόνο κριτήριό τους για τη διοίκηση και την οργάνωση της παιδείας είναι η οικονοµία (κάτι που φάνηκε καθαρά µε το κλείσιµο των γυµνασίων αλλά όχι των δηµοτικών, ώστε να συνεχίζουν να εργάζονται οι γονείς, την ίδια στιγµή που τα νούµερα της πανδηµίας ανέβαιναν µε ταχύ ρυθµό). Η ευχή µας είναι τα µικρά παιδιά να εξασκήσουν αυτή την περίοδο, την εξαιρετικά σηµαντική για ένα πολιτικό πλάσµα που τώρα δηµιουργείται, τέχνη της ανυπακοής. Οι εκπαιδευτικοί να ενώσουν τις φωνές τους µε αυτές των γονιών, ώστε τα παιδιά να ζήσουν τις σχολικές ηµέρες τους σε χώρο και χρόνο που σέβεται την ανάπτυξή και τη φυσική τους περιέργεια για γνώση και εµπειρίες, όπως µέσω της ικανοποίησης της ανάγκης τους για κοινωνικοποίηση, για σχέσεις µε τους δασκάλους και τις δασκάλες τους, τους συµµαθητές και τις συµµαθήτριές τους.